در چنین روزی در سال 440 قمری ، ( 1049 میلادی )ابوسعید ابوالخیر عارف و شاعر ایرانی پس از هشتاد ویک سال زندگی دار فانی را وداع گفت . ابوسعید در سال 357 ه ق در مهنه خراسان دیده به جهان گشود . وی بعد از تحصیلات مقدماتی در زادگاه خود، برای تحصیل فقه به مرو رفت و علم طریقت آموخت و به تصوف روی آورد. ابوسعید در زمره نخستین سخنگویان فارسی زبان تصوف است . عقاید صوفیانه در اخلاق، گفتار و رفتار ابوسعید نمودار بود. وی در رفتار خوش زبان، شکسته نفس و مهربان بود. به حکم ذوق وحدت که در عـرفان موجود است با اهـل ادیان هم از راه مهـر و یگانگی رفتار می کرد."اسرار التوحید » مجموعه ای از گفتار، جملات، قطعه ها و رباعیهای نغز صوفیانه ابوسعید است که توسط نوه اش محمد بن منور جمع آوری شده است. دکترذبیح الله صفا، اسرار التوحید را از جمله شاهکارهای انکار ناپذیر نثر پارسی می داند. وی معتقد است " روانی انشا و انسجام و استحکام عبارات و رعایت تام و تمام موازین فصاحت و بلاغت در این کتاب به حد اعلای خود رسیده است و با آن که کتاب در اواخر قرن ششم یعنی دوره استیلای سبک مصنوع نگارش یافته، به هیچ روی اثری از آثار تصنع جز در مقدمه آن مشهود نیست. کوتاهی جمله ها و تمامی آنها و به کار رفتن کلمات و ترکیبات اصیل پارسی از همه جای این کتاب مشهود است و سرگذ شتها با چنان مهارت حکایت شده است که گیرندگی خاص آنها خواننده را همه جا مجذوب نگاه می دارد. " مرحوم بهمنیار نیز در این باره می نویسد: " بهترین وصفی که اسرار التوحید را از آغاز تا انجام شامل می شود، این است که نزدیک به هشت قرن از تألیف آن می گذرد و مندرجاتش همچنان تازه و به نثر مفهوم و متداول در این زمان تا به حدی شبیه و نزدیک است که خواننده آن تصور می کند که به خواندن شیواترین نثری که از قلم ماهرترین نویسنده قرن اخیر جاری شده است اشتغال دارد."از جمله دکترمحمد رضا شفیعی کدکنی، اسرارالتوحید را تصحیح و باتوضیحاتی مفید ومبسوط در دومجلد منتشر کرده است . جلد اول شامل روش کار مصحح و شرح احوال ابوسعید و متن اصلی کتاب است و جلد دوم توضیحات را در بر دارد.
جانا به زمیـن خـاوران خاری نیست کش با من و روزگارمن کاری نیست
لـطـف و نـوازش جـمال تـو مـرا در دادن صد هزارجان عاری نیست