امام محمد باقر (ع) در روز اول رجب یا سوم ماه صفر سال 57 هجرى در مدینه به دنیا آمدند و در روز هفتم ذى حجه
سال 114 هجرى، در همان شهر بدرود حیات گفتند.ابن شهر آشوب در مناقب نوشته است: آن حضرت در سال 114 هجرى، در سن 57 سالگى زندگى را به درود گفته که از این مدت سه یا چهار سال را در جوار جد بزرگوارش امام حسین (ع) و 34 سال و ده ماه یا 39 سال با پدرش و 19 یا مطابق قول دیگر 18 سال پس از پدرش زیسته است که همین مدت دوره امامت آن حضرت محسوب مىشود. دوران امامت امام باقر (ع) مقارن است با خلافت ولید بن عبد الملک ، سلیمان بن عبد الملک ، عمر بن عبد العزیز ، یزید بن عبد الملک و هشام بن عبد الملک . ابو جعفر بن بابویه گوید که ابراهیم بن ولید بن یزید، امام باقر (ع) را مسموم ساخت.در کتاب کشف الغمة آمده است: محمد بن عمرو مىگوید، بنابر روایتى که در دست ما است آن حضرت در سال 117 هجرى، وفات یافت و دیگران تاریخ رحلت آن حضرت را در سال 118 هجرى، ذکر کردهاند. امام باقر (ع) در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده است. در این دوران برخی از دانشمندان ، روایات حضرت رسول( ص ) و ائمه( ع ) را برطبق مصالح مراکز قدرت خلافت شرح و تفسیر مى کنند. در این دوران بازار جعل حدیث گسترش فراوانی یافت و علمای وابسته به جعل انواع و اقسام احاد یث مشغول بودند . به همین دلیل چنین دوره ای به یک انقلاب ود گرگونی فرهنگی نیاز داشت و امام (ع) نیز با در ک موقعیت خاص زمان خود تلاش وافری را در جهت نشر تعلیمات اصیل اسلامى و معارف حقه اسلام انجام دادند . آن امام همام در این مسیر با تربیت شاگردان بسیار زمینه را برای حضور مشعشع امام صادق(ع) آماده کردند تا ایشان در دانشگاه عظیم خود در باروری فقه پربار شیعه تلاش فراوانی مبذول دارند . محضر امام باقر (ع) مرکز علماء و دانشمندان و راویان حدیث و خطیبان و شاعران بنام بود. آن امام همام گرچه از جهات عدیده در محاصره خلفا بودند و در حال تقیه بسر می بردند از هر فرصتى استفاده می کردند تا حقانیت خود و مقامات الهى و معنوى خود را به مردم بفهمانند و آنان را از جهل ساخته و پرداخته زمامداران خودسر برهانند. در حوزه علمى ایشان صدها دانشمند و محدث تربیت شده بودند .جابر جعفى گوید: «ابوجعفر هفتاد هزار حدیث براى من روایت کرد.» و محمد بن مسلم گوید: «هر مسئله که در نظرم دشوار می نمود از ابوجعفر(ع ) می پرسیدم تا جایى که سى هزار حدیث از او سؤال کردم.»
امام علیه السلام از نظر صفات و مکارم انسانی در اعلی در جه انسانیت قرار داشتند به گونه ای که شیعیان در تمامی امور خویش به سوی آن حضرت می آمدند . آن حضرت در تمامی امورنیکو پشتیبان و یار شعیان خویش بودند .
امام باقر(علیه السلام) شیعیان خود را چنین وصف می کند:«همانا شیعه ما، شیعه على، با دست و دل گشاده و از سر گشاده دستى و بی ریایى از ما طرفدارى می کنند و براى زنده نگاه داشتن دین، متحد و پشتیبان ما هستند. اگر خشمگین گردند، ستم نمی کنند و اگر خرسند باشند از اندازه نمی گذرند. براى آن کس که همسایه آنان باشد برکت دارند و با هر کس که با آنان مخالف باشد طریق مسالمت پیش می گیرند. و شیعه ما اطاعت خدا می کند.»
چند حدیث از آن حضرت :
«لا فَضیلَةَ کَالْجِهادِ، وَ لا جِهادَ کَمُجاهَدَةِ الْهَوى.»:
فضیلتى چون جهاد نیست، و جهادى چون مبارزه با هواى نفس نیست.
« وصیکَ بِخَمْس: إِنْ ظُلِمْتَ فَلا تَظْلِمْ وَ إِنْ خانُوکَ فَلا تَخُنْ، وَ إِنْ کُذِّبْتَ فَلا تَغْضَبْ، وَ إِنْ مُدِ حْتَ فَلا تَفْرَحْ وَ إِنْ ذُ مِمْتَ فَلا تَجْزَعْ.»:
تو را به پنج چیز سفارش می کنم: اگر مورد ستم واقع شدى ستم مکن ، اگر به تو خیانت کردند، خیانت مکن ، اگر تکذ یبت کردند، خشمگین مشو ، اگر مد حت کنند، شاد مشو و اگر نکوهشت کنند بیتابى مکن.
« أ َلْکَمالُ کُلُّ الْکَمالِ أَ لتَّفَقُهُ فِى الدّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَى النّا ئِبَةِ وَ تَقْد یرُ الْمَعیشَةِ.»:
همه کمال در سه چیز است: فهم عمیق در دین، صبر بر مصیبت و ناگوارى و اندازه گیرى خرج زندگانى.
«ثَلاثَةٌ مِنْ مَکارِمِ الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ: أَنْ تَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَکَ، وَ تَصِلَ مَنْ قَطَعَکَ، وَ تَحْلُمَ إِذا جُهِلَ عَلَیْکَ.»
سه چیز از مکارم دنیا و آخرت است: گذشت کنى از کسى که به تو ستم کرده است، بپیوندى به کسى که از تو بریده است و بردبارى ورزى در وقتى که با تو به نادانى برخورد شود.