همه ساله چنین روزی به عنوان روز بزرگداشت شیخ بهایی در کشور گرامی داشته می شود . شیخ بهایی دانشمندی است که با وجود گستردگی وجوه شخصیتی اش کمتر در میان عامه مردم شناخته شده است . او دانشمندی است که در حوزه های مختلف علمی تحقیق کرده و در تمامی حوزه ها ی مختلف علمی صاحب تخصص و تبحر است .
بـها الدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن على بن حسین بن مـحمد بن صالح حارثى همدانى عاملى جبعى , معروف به شیخ بهایى , حکیم و فقیه و عارف و مـنجم و ریاضى دان و شاعر و ادیب و مورخ بزرگ , درسال 953 ه ق در بعلبک از توابع جبل عامل دیده به جهان گشود .
پدربزرگوارش شیخ حسین فرزند عـبـدالـصـمد حارثى از علمای فقه و اصول و از اعاظم روز گار خود بوده است . شیخ پس از فراگیری مقدمات علوم نزد پدر بزرگوار خود وارد حوزه های مختلف علوم زمان خویش شد و در بسیاری از علوم روزگارش متبحر گشت به طوری که گفته اند او از هر علمی به میزان کفایت و مهارت گلی چیده بود . فقه ، فلسفه ، ریاضیات ، اصول ، هندسه ، نجوم ، طب ، ادبیات و...همگی از علومی بودند که شیخ بزرگوار شم دانش پژوهی خود را در آنها آزموده بود .
این عالم ربانی در طول عمر پر برکت خویش از محضر دانشمندان متعددى در رشته های مختلف کسب فیض کرد . وی تفسیر و حدیث و ادبیات عرب رااز پدر، حکمت و کلام را از ملا عبداللّه مدرس یزدى ، ریاضیات را از ملا عـلـى مـذهـب و مـلا افضل قاضى مدرس و ملا محمد باقر بن زین العابدین یزدى و طب را از حکیم عماد الدین محمود آموخت .
او همچنین در طول عمر پربر کت خویش شاگردان بسیاری را نیز به جامعه اسلامی عرضه کرد که از مهمترین آنها می توان به
صدر الدین محمد ابراهیم شیرازى , معروف به ملا صدرا ، ملا محمد محسن بن مرتضى بن محمود، معروف به فیض کاشانى ،
ملا محمد باقر بن محمد مؤمن خراسانى ، معروف به محقق شیخ الاسلام ، ملا محمد تقى بن مقصود على مجلسى صاحب روضة المتقین و سید عز الدین حسینى کرکى عاملى مشهور به مجتهد مفتى اصفهانى اشاره کرد .
آن عالم ربانی از خود آثار گرانبهایی را نیز به جای نهاده است که برخی از مورخین شمار آن را بیش از دویست کتاب دانسته اند .
در تـحـقـیـقی که دکتر محمد باقر حجتى در این مورد کرده است ، تعداداین کتاب ها 123 جلد بر آورد شده اند .
عشریات خمس : نماز ـ زکوة ـ روزه ـ حج ، اجوبه مسائل جزائریه ، احکام سجود و تلاوت جامع عباسى ، جواب مسائل شیخ جار، حاشیه بر ارشاد الاذهان علا مه حلى ، حاشیه بر قواعد علا مه ، حاشیه بر قواعد شهید اول ، حاشیه بر احکام الشریعه
علا مه حلى ، الحبل المتین ، الحریریة ، الذبیحیه ، شرح فرائض نصیریه خواجه نصیر الدین طوسى ، فرائض بهائیه (ارث )، قصر نماز در چهار مکان ، مسح بر قدمین ، مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین ، رسالة فی مباحث الکر، رسالة فى القصر و التخییر فى السفر، شرح رسالة فى الصوم ، شرح من لایحضره الفقیه ، رسالة فی فقه الصلوة ، رسالة فی معرفة القبلة ، رسالة فی فقه السجود ، حاشیه انوار التنزیل قاضى بیضاوى ، حل الحروف القرآنیه ، حاشیه کشاف زمخشرى ، رساله خواجه ، تفسیر عین الحیوة ، العروة الوثقى ، حاشیه کتاب من لایحضره الفقیه اربعین ، حاشیه بر صحیفه سجادیه ، اثبات وجود القائم ، اجوبة سید زین الدین ، الاعتقادیه ، زبدة الاصول ، شرح عضدى ، حاشیه خلاصة الاقوال علا مه حلى ، حاشیه رجال نجاشى ، طبقات الرجال ، اسرار البلاغه ، تهذیب البیان ، تعزیت نامه ، دیوان اشعار فارسى و عربى ، شیر و شکر ، طوطى نامه ، کشکول (5 جلد)، نان و پنیر، اسطرلاب ، تشریح الافلاک ، تقویم شمس با اسطرلاب ، انکار جوهر الفرد، الوجود الذهنى ، وحدت وجود و رساله جفر از جمله مهمترین آ ثار اویند .
آن عالم بزرگوار در برخی از حوزه های عملی روزگار خویش نیز دستی داشته است و توانسته است دانش خود را در زمینه های مهندسی و معماری در مواردی بکار گیرد و دراین حوزه ها نیز منشا خیرات کثیره گردد .
سرانجام شیخ بزرگوار پس از عمر ی مجاهدت در دوازدهم شوال سال1030 هجرى قمرى دار فانی را وداع گفت . پیکر مطهر او را دراصفهان به خاک سپردند .
منابع :
عقیقی بخشایشی ، فقهاى نامدار شیعه
تاریخ عالم آراى عـبـاسـى , ج 2
دکتر حجتى، محمد باقر ، مجله الثقافة الاسلامیه چـاپ دمـشـق
شعری از شیخ بهایی :
تا کی به تمنای وصال تو یگانه
اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه
خواهد که سرآید غم هجران تو یا نه
ای تیره غمت را دل عشاق نشانه
جمعی به تو مشغول و تو غایب زمیانه
رفتم به در صومعه عابد و زاهد
دیدم همه را پیش رخت راکع و ساجد
در میکده رهبانم و در صومعه عابد
گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد
یعنی که تو را می طلبم خانه به خانه
روزی که برفتند حریفان پی هر کار
زاهد سوی مسجد شد و من جانب خمار
من یار طلب کردم و او جلوه گه یار
حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار
او خانه همی جوید و من صاحب خانه
هر در که زنم صاحب آن خانه تویی تو
هر جا که روم پرتو کاشانه تویی تو
در میکده و دیر که جانانه تویی تو
مقصود من از کعبه و بتخانه تویی تو
مقصود تویی ...کعبه و بتخانه بهانه
بلبل به چمن زان گل رخسار نشان دید
پروانه در آتش شد و اسرار عیان دید
عارف صفت روی تو در پیر و جوان دید
یعنی همه جا عکس رخ یار توان دید
دیوانه منم ..من که روم خانه به خانه
عاقل به قوانین خرد راه تو پوید
دیوانه برون از همه آئین تو جوید
تا غنچهء بشکفتهء این باغ که بوید
هر کس به زبانی صفت حمد تو گوید
بلبل به غزل خوانی و قمری به ترانه
بیچاره بهایی که دلش زار غم توست
هر چند که عاصی است ز خیل خدم توست
امید وی از عاطفت دم به دم توست
تقصیر "خیالی" به امید کرم توست
یعنی که گنه را به از این نیست بهانه